Obrona Lwowa. Dokumenty t.1

Opis przedmiotu

Obrona Lwowa. Dokumenty t.1 (1–16 września)

Obrona Lwowa we wrześniu 1939 r.  to w założeniu ambitny projekt krytycznego wydania materiałów źródłowych wraz z komentarzem. Publikacja będzie obejmować będzie trzy części. Pierwsza, którą oddajemy Czytelnikom, podzielona na dwa tomy, zawiera dokumenty obrony Lwowa. W drugiej zostaną zamieszczone polskie relacje i wspomnienia, a w trzeciej – dokumenty i wspomnienia niemieckie.

Przekazy relacyjne z walk o Lwów umożliwiają istotne uzupełnienie luk w naszej wiedzy. Co więcej w stosunku do wydarzeń skąpo przedstawionych w dokumentacji aktowej są wręcz bezcenne. Również bogata dokumentacja niemiecka dotycząca walk 1 DGór, obejmująca zarówno dokumenty, jak i duży zbiór publikowanych i niepublikowanych relacji, pomijając wyraźną intencjonalność tych przekazów, ma niekwestionowaną wartość informacyjną i poznawczą. Wynika to m.in. z faktu, że w większości przypadków relacje niemieckich strzelców górskich napisane zostały bezpośrednio po omawianych wydarzeniach, jesienią 1939 r.  Wskutek tego są bardzo szczegółowe i dobrze umiejscawiają opis w czasie i przestrzeni.

Habent sua fata libelli – książki mają swoje losy

Obrona Lwowa i losy dokumentacji to najlepsze potwierdzenie łacińskiej maksymy habent sua fata libelli – książki mają swoje losy.  Dokumenty Dowództwa Obrony Lwowa złożone zostały tuż przed kapitulacją miasta, w dniu 22 IX 1939 r., w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich i przetrwały tam okres obu okupacji. W drugiej połowie 1944 r., po ponownym zajęciu miasta przez Armię Czerwoną, ówczesne władze poleciły „przesortowanie” materiałów zgromadzonych w Ossolineum.

Wykonujący to zadanie, Bronisław Kocowski, historyk z zawodu, znalazł wówczas wśród innych materiałów dokumenty z okresu obrony Lwowa w 1939 r. Obawiając się, że trafią one w ręce władz rosyjskich, wyniósł je i ukrył, a następnie w czasie przesiedlenia przewiózł je ze swoimi książkami do kraju. Myślał o ich opracowaniu i wydaniu, ale czasy nie sprzyjały realizacji tego zamiaru. Bronisław Kocowski, cichy bohater, któremu zawdzięczamy ocalenie bezcennej kolekcji dokumentów lwowskich z września 1939 r., zmarł w 1980 r.  Po licznych perturbacjach dokumenty trafiły do Archiwum Akt Nowych pod koniec XX wieku.

Obrona Lwowa – dokumenty wraz z szczegółowym historycznym wprowadzeniem

Wyboru materiałów i ich naukowego opracowania dokonał dr Andrzej Wesołowski, przy współpracy Panów Ryszarda Daleckiego, Tadeusza Zawadzkiego i Ryszarda Rybki. On również przygotował wprowadzenie.  Andrzej Wesołowski, bazując na dokumentach polskich i niemieckich dokładnie opisał przebieg ataku na Lwów.  W pierwszym rzędzie dotyczy to niemieckiego uderzenia na miasto w dniach 12–13 IX 1939 r. Dalej obrazu załogi Lwowa, ze szczególnym uwzględnieniem jej liczebności i uzbrojenia, a także udziału  w walkach oddziałów przybyłych z Grodzieńszczyzny i Wileńszczyzny. Odnosi się to również do działań zaczepnych załogi Lwowa i 10 BK płk. Stanisława Maczka w dniach 14–17 IX4.

Ponieważ publikowane dokumenty wytworzone zostały przez Dowództwo Grupy Obrony Lwowa – wyjaśniono również złożoną problematykę organizacji dowodzenia obroną Lwowa. Wprowadzenie zawiera mapy i szkice sytuacyjne, dzięki którym Czytelnik może ocenić dynamizm sytuacji. Szczególnie ciekawe jest także porównanie opisów działań strony polskiej i niemieckiej. Bowiem dopiero znając kontekst historyczny możemy właściwie ocenić i docenić publikowane na dalszych stronach dokumenty.

W części 1 zamieszczono dokumenty polskie, z jednym tylko wyjątkiem. Stanowi go sprawozdanie komisarza ludowego spraw wewnętrznych Ukrainy, Iwana Sierowa, zawierające istotne informacje dotyczące kapitulacji miasta. W przypadku przygotowania do druku dokumentów obrony Lwowa, wydawca dysponował niekiedy fatalnymi kopiami, pozbawionych dat, pokrytych mało czytelnymi notatkami. W takich przypadkach praca nad opracowaniem miała charakter pracy omalże detektywistycznej a krytyczne podejście było kluczowe. Obok ogólnych zasad i reguł pracy źródłoznawczej, bardzo przydatna okazała się wiedza wojskowa oraz znajomość systemu kancelaryjnego armii II RP. Zapraszamy do lektury